Kryminał to gatunek najlepiej nadający się do tego, by ukazywać problematykę zła w jego najróżniejszych postaciach. I czyni to, kreując fabularną walkę między przedstawicielami służb stojących po stronie dobra a wszelakiej maści przestępcami.
Zobrazować zło nie jest łatwo. Czasem pojawia się ono w formie nieuchwytnej, jako stałe zagrożenie płynące nie wiadomo skąd. Czasem przybiera postać określonego mordercy, a czasem trzeba go poszukiwać w symbolach i abstrakcyjnych figurach, skrywających się gdzieś w mroku historii.
Tak, zobrazować zło nie jest łatwo, ale trzeba przyznać, że Anna Damasiewicz, współczesna twórczyni grafiki okładkowej, czyni to w sposób mistrzowski. Jej wystawa „Oblicza zła” jest tego najlepszym dowodem. Zebrane tu prace ukazują zniuansowane podejście artystki do wyzwania, jakie stawiają przed nią książki o zbrodni. Operuje ona różnymi środkami, wydobywając z powieści ich niepokojącą atmosferę.
Okładkowe zło to przede wszystkim specyficzne postacie: morderców wyzywająco patrzących w stronę czytelnika lub skrywających swoje zamiary pod kapturem czy za ciemnymi okularami, ofiar w stanie najwyższego przerażenia, nieżywych, zastygłych ze strachu lub zatrzymanych w ucieczce, zarysowanych jako cała sylwetka lub bardzo wyraźna twarz. Z nimi kontrastują postacie detektywów i policjantów, w których najczęściej podkreśla się ich samotność (oddalająca się sylwetka, ginąca w pochłaniającej ją przestrzeni) lub determinację (indywidualista na tle miasta, które nigdy nie śpi).
Skoro już wspominamy o przestrzeni – ona również doskonale wprowadza w tematykę powieści, a jest w twórczości Anny Damasiewicz bardzo bogato wykorzystywana. Są to oczywiście miasta w wersjach współczesnej i historycznej, zobrazowanych za pomocą fragmentu miejskiego krajobrazu lub oddalonej panoramy. Takie miasto to nie bezpieczna przestrzeń dla życia, to sugestia czyhającego niebezpieczeństwa. Nastrój ten wspomagają częste u Damasiewicz samotne drzewa, sznur ptaków na tle bezkresu nieba, wtapiające się w materię krople krwi czy pojedyncze, złowrogo uchylone drzwi.
Usymbolizowanych przedmiotów jest zresztą w tych pracach więcej. Z jednej strony mamy zestawy gadżetów związanych z klasyką kryminału, czyli Agathą Christie, a więc meloniki, zegarki, książki, torebki, flakoniki z trucizną, podpowiadające, że prezentowany w powieści uporządkowany świat to pozory, a zza nich wyłania się morderstwo. Z drugiej strony zaś dostrzeżemy na tych okładkach taśmy policyjne, pistolety czy groźne psy – a więc wskazówki dotyczące realiów współczesnego życia, w którym morderstwem i zbrodnią epatuje się wprost, bo już wiemy, że są one elementem codzienności i dotyczą każdego.
Szczególną wymowę powieści kryminalnych graficzka podkreśla zastosowaną kolorystyką. Historyczne i klasyczne ujęcia mają więcej barw ciepłych, ukazujących kostiumowy charakter danej książki i pewne oddalenie czasowe od momentu lektury. Współczesne zaś – złowrogie, utrzymane najczęściej w zimnej, mrocznej tonacji, silnie skontrastowane – wrzucają czytelnika w głębię dziejących się zdarzeń, dając mu możliwość uczestniczenia w zbrodni i aktywnego włączenia się w przeżywanie zmagań bohaterów powieści. Pierwsze odwołują się bardziej do wiedzy i tradycji, dystansując czytelnika od świata przedstawionego, drugie umożliwiają nawiązanie bardzo intymnej relacji między nim a powieścią.
„Oblicza zła” Anny Damasiewicz to wystawa szczególna, ukazująca wysoką świadomość roli kryminału i thrillera we współczesnej kulturze oraz budującej ją tradycji, wystawa w pełni realizująca postulat, by adekwatne dać złu oblicze.
Jolanta Świetlikowska
Oficynka
Crime fiction is the genre best suited to present the issue of evil in its various forms. It does this by creating a fictional battle, between those who stand on the side of good and all variety of criminal characters.
It is not easy to illustrate evil. Sometimes it appears in an elusive form, as a constant threat from an unknown source. Sometimes it takes on the form of a certain murderer and sometimes it has to be found, in symbols and abstract figures hidden in the darkness of the story.
Indeed, it is not easy to illustrate evil but one has to admit that Anna Damasiewicz, a contemporary creator of cover graphics, does it brilliantly. Her exhibition “Faces of evil”, is the best proof of this. The works that have been gathered together here show the nuanced approach of the artist to the challenge posed by crime fiction books. She uses various means, skilfully bringing the disconcerting atmosphere out of the novels.
The evil on the covers mostly takes on the form of specific characters: murderers who look out at the reader provocatively, or hide their intentions under hoods or behind dark glasses, deeply terrified victims, either dead, paralysed with fear or captured as a still when they are running, depicted as a silhouette or even a very clear face. Contrasting with these images are the characters of detectives and policemen, depicted with the emphasis on their loneliness (a silhouette in the distance, vanishing in the space that consumes it) or determination (an individualist, with a city that never sleeps in the background).
Speaking of space - it also introduces the topic of the novel perfectly and is widely used in the works of Anna Damasiewicz. This space, of course, means the cities in their contemporary or historical versions, depicted using part of the urban landscape or a panorama in the distance. Such a city is not a safe space to live in, it is a suggestion of the danger lurking within. Anna Damasiewicz emphasizes this mood by frequent use of lonely trees, a flock of birds with endless skies in the background, drops of blood blending with matter, ominous doors left ajar.
As a matter of fact, there are even more symbolic objects in her works; On the one hand we see sets of gadgets that relate to the classics of crime fiction, such as Agatha Christie, bowler hats, clocks, books, handbags, flasks with poison which suggest that the orderly world is just an illusion and murder emerges from behind it. On the other hand we can see police barricade tape, guns or dangerous dogs - clues related to the reality of contemporary life where murder and crime are used directly, because we already know they are a part of everyday life and relevant to all of us.
The particular meaning of crime novels is emphasized by the artist with the use of colour. The historical and classical scenes have warmer colours, showing the costume nature of a given book and giving us some distance from the time of reading. Contemporary scenes, on the other hand - ominous, cold, gloomy, strongly contrasting colour - they throw the readers into the events, giving them the opportunity to take part in the crime and actively experience the struggle of the protagonists. The former refers more to knowledge and tradition, distancing the reader from the portrayed reality, the latter allows the reader to establish a more intimate relationship with the novel.
“Faces of evil” by Anna Damasiewicz is an unusual exhibition which presents a strong awareness of the roles of crime fiction and thrillers in contemporary culture and the tradition that inspires them, the exhibition fully achieves the goal of giving evil its face.
Jolanta Świetlikowska
Publisher Oficynka
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz