Kryminalne miasta / Criminal cities

Miasto w kryminale to temat niezwykle rozległy i wbrew pozorom trudny do zobrazowania, albowiem każde miasto ma swoją przestrzeń, która w specyficzny sposób kreuje kryminalną atmosferę i zbrodniczy potencjał w powieściach, umożliwiając ich bohaterom określone możliwości działania.

Tak, zobrazować kryminalne miasto nie jest łatwo, ale trzeba przyznać, że Anna Damasiewicz, współczesna twórczyni grafiki okładkowej, czyni to w sposób mistrzowski. Jej wystawa jest tego najlepszym dowodem. Zebrane tu prace ukazują zniuansowane podejście artystki do wyzwania, jakie stawiają przed nią książki o miejskiej zbrodni.
 

Najprościej powiedzieć, że w jej twórczości dominują miasta w wersjach współczesnej i historycznej, zobrazowane za pomocą fragmentu miejskiego krajobrazu lub oddalonej panoramy. Takie miasto to nie bezpieczna przestrzeń dla życia, to sugestia czyhającego niebezpieczeństwa. Nastrój ten wspomagają częste u Damasiewicz samotne drzewa, sznur ptaków na tle bezkresu nieba, wtapiające się w materię krople krwi czy pojedyncze, złowrogo uchylone drzwi.
 

To rys ogólny, ale gdy przejdziemy do szczegółów, dostrzeżemy, że można wyróżnić kilka typów krajobrazu miejskiego u Damasiewicz. Z jednej strony będą to miasta, jak Florencja, Londyn czy Watykan, miasta z głębią. Fizycznie osadzone na lochach czy skomplikowanym systemie kanalizacji lub symbolicznie – odsłaniające tajemnice wielkich bibliotek czy równie intrygujących miejsc mogących coś skrywać. Nad ich konturami zazwyczaj widać groźną aurę, burzę – sygnały śmiertelnie niebezpiecznych sekretów z przeszłości.

Inaczej nieco zarysowane są polskie miasta w ujęciu historycznym, takie jak Wrocław czy Gdańsk. Widać tu perspektywę oddalenia, zatopienie w mgle, półcieniu, sugerujące możliwość podążania śladem z przeszłości i zgłębienia dawnej zbrodni. Interesującą odmianą kryminalnego miasta jest miasto prowincjonalne, czyli Wejherowo. Jego obraz to ślady dawnej świetności, wyraźna magia historycznych i małomiasteczkowych detali, wprowadzające w kreowaną przestrzeń spokój i niespieszność, tak charakterystyczne dla tego typu powieści.
 

Ale jest też miasto inne – niebezpieczne, dynamiczne, rodzące seryjnych morderców i agresję. To Nowy Jork, Los Angeles czy Kryminalna Piła. Okładki do tego typu powieści skupiają się na takich szczegółach, jak schody czy ulica (ucieczka), ciemne zaułki (ukryty napastnik), mosty (niepokojące przejścia). Są to miasta nieokiełznane, wyraźnie skorelowane z przeczuciem tkwiącego w człowieku zła, psychopatii czy szaleństwa.
 

Szczególną wymowę powieści kryminalnych graficzka podkreśla zastosowaną kolorystyką. Historyczne i klasyczne ujęcia mają więcej barw ciepłych, ukazujących kostiumowy charakter danej książki i pewne oddalenie czasowe od momentu lektury. Współczesne zaś – złowrogie, utrzymane najczęściej w zimnej, mrocznej tonacji, silnie skontrastowane – wrzucają czytelnika w głębię dziejących się zdarzeń, dając mu możliwość uczestniczenia w zbrodni i aktywnego włączenia się w przeżywanie zmagań bohaterów powieści. Pierwsze odwołują się bardziej do wiedzy i tradycji, dystansując czytelnika od świata przedstawionego, drugie umożliwiają nawiązanie bardzo intymnej relacji między nim a powieścią.
 

„Kryminalne miasta” Anny Damasiewicz to wystawa szczególna, ukazująca wysoką świadomość roli miasta w kryminale i thrillerze oraz tworzącej ją tradycji, wystawa niezwykle ważna dla wielbicieli powieści kryminalnych.

Jolanta Świetlikowska
Oficynka

A criminal city is a broad subject and, in spite of appearances, it is hard to depict because each city has its own space which specifically creates a criminal atmosphere and the potential in novels, allowing its characters to act in a given way.

Yes, depicting a criminal city is not easy, but it must be admitted that Anna Damasiewicz, a modern creator of cover graphics, does this in a masterly fashion. Her exhibition is the best example of this. The works collected by her, show the nuance in the approach that the artist has towards the challenge created by books about crimes in the city.
 
Basically, her artistic work consists mostly of both modern and historical cities, depicted with the help of fragments of a city’s landscape or a distant panorama. Such a city is a dangerous space to live in, there is a suggestion of awaiting danger. This mood is enhanced by the frequent appearance of lonely trees, a string of birds in the sky, drops of blood slowly melting into the surface or a single, ominously half-open door.
 
This is only a general outline, but if we go into more detail, we see that several types of city landscape can be distinguished in Damasiewicz’s works. On one hand there are cities like Florence, London, or Vatican City, cities with depth. Physically founded on dungeons and complicated sewage systems or symbolically founded – revealing the mystery of great libraries or other equally intriguing places that could hide something. There is usually a menacing aura or a storm over their outlines – the warning signs of extremely dangerous secrets from the past.

Polish historical cities, however, such as Wrocław or Gdańsk, are presented slightly differently. Here you will notice a greater perspective of distance, falling into mist or partial shade, suggesting the possibility of following a trace of the past and penetrating the mystery of an old crime. A provincial city, Wejherowo, is an interesting kind of criminal city. Her pictures of Wejherowo show the traces of its former glory, a clear magic of historical and provincial details, implementing in the space she creates a sense of peace and lack of hurry, so typical for stories of this kind.

There is also a different kind of city – dangerous, dynamic, giving birth to serious killers and aggression. This is New York, Los Angeles, or Criminal Piła. The covers of books about such cities as these focus on details like stairs or streets (an escape), dark backstreets, clearly correlated with evil, psychopaths, and the madness hidden inside a human being.

The artist highlights the specific meaning of criminal novels by the colours she uses. Historical and classical cities have warmer colours, portraying the costume character of a given book and a kind of distance from the moment of reading. However, the modern cities – ominous, usually shown in cold, gloomy colours, strongly juxtaposed – throw a reader into the depth of events, giving them the feeling of taking part in the crime and becoming actively involved in the struggle of a book’s particular characters. The first type of cities refer more to knowledge and tradition, distancing the reader from the present world, whereas the second type allow the artist to establish a very intimate relationship between them and the novel.

“Criminal cities” by Anna Damasiewicz is a special exhibition, demonstrating a high level of awareness of a city’s role in crime and thriller novels, and the traditions that create this awareness. The exhibition is therefore of great importance for those who are interested in criminal stories.

Jolanta Świetlikowska
Publisher Oficynka